6ـ مراعات حال مردم

از جلوه های رحمت نبوی نسبت به امت، دلسوزی و ترحم و مهربانی بود و مردم و ضعیفان را مراعات می كرد، تا به آنان سخت نگذرد و این مصداق آیه شریفه 'بالمؤمنین رؤوفٌ رحیم' (سوره توبه، آیه 128) است.

سخنرانی طولانی و خطبه نماز جمعه مفصل و طول دادن نماز، معمولا برای افراد ضعیف خسته كننده است. به همین دلیل پیامبر خدا (ص) حال آنان را مراعات می كرد.

حضرت علی(ع) فرمودند: پیامبر خدا(ص) در عین حال كه نمازش كامل بود، از همه كوتاه تر می خواند و خطبه هایش كوتاه ترین خطبه ها بود و حرف های غیر لازم كمتر می گفت.

البته این در نماز واجب بود كه به جماعت خوانده می شد و گرنه نمازهای مستحبی را در خلوت خویش بسیار هم طولانی می خواند و آنقدر به عبادت می ایستاد كه پاهای مباركش ورم می كرد.

هرگاه پیامبر در نماز جمعه یا جماعت، صدای گریه كودكی را می شنیدند، نماز را سریع تر تمام می كردند، تا مادر آن كودك به فرزندش برسد.

آن حضرت با آنكه اغلب نمازهای مغرب و عشا را با فاصله می خواندند، اما در سفرها كه شتاب در پیمودن راه بود، یا در شب های بارانی، یا وقتی كار فوری داشت، نماز مغرب را دیرتر و نماز عشا را زودتر می خواندند و دو نماز را با هم و بدون فاصله می خواندند و می فرمودند: هر كسی رحم نكند، مورد ترحم قرار نمی گیرد!

پیامبر گرامی اسلام (ص) هنگام غذا بر سر سفره های جمعی نیز مراعات حال افراد را می كردند تا كسی گرسنه نماند. چنین روایت شده است: هر گاه همراه گروهی غذا می خورد، اولین كسی بود كه دست به سوی غذا می برد و آخرین نفری بود كه دست از طعام برمی داشت، تا دیگران بخورند.

اگر پیامبر (ص) چنین نمی كردند، ممكن بود كسانی از روی حجب و حیا، با آنكه سیر نشده اند دست از غذا بكشند، یا در آغاز طعام با آنكه بسیار گرسنه و بی تابند، به لحاظ رعایت ادب، آغاز به خوردن نكنند. این رفتار، سبب می شد كسی گرسنه از سر سفره برنخیزد.

هنگامی كه آن حضرت سواره بودند، اجازه نمی دادند كسی یا كسانی پیاده همراه او بیاید. بنابر این یا او را سوار بر مركب خویش می كردند، یا اگر طرف حاضر نبود سوار شود، می فرمودند: پس جلوتر برو و در فلان جا منتظرم باش تا برسم.

گاهی كودكی را می آوردند تا رسول خدا (ص) برایش دعا كند یا نامی برای كودك انتخاب كند، حضرت برای تكریم خانواده اش كودك را به آغوش می گرفتند و گاهی كودك در دامن پیامبر ادرار می كرد. بعضی از حاضران بر سر بچه داد می كشیدند ولی آن حضرت آنان را نهی می كردند. پیامبر خدا (ص) بعد از دعا یا نامگذاری و خوشحال كردن بستگان آن كودك، برمی خاست و جامه خویش را می شست و چنان رفتار می كردند كه آنان تصور نكنند، پیامبر از این پیش آمد ناراحت شده اند و این نهایت مراعات حال مردم و لطف و مهرورزی به آنان است.

7ـ ادب و تواضع

پیامبر خدا(ص) ادب شده الهی بود و می فرمودند 'اَدّبنی ربّی فَأحَسَن تأدیبی'. ادب، جلوه های مختلف دارد كه در نگاه كردن، سخن گفتن، جواب دادن، نشستن، غذا خوردن و ... خود را نشان می دهد.

حضرت محمد (ص) افراد را با بهترین لقب ها صدا می كردند و از نام بد نهادن بر اشخاص پرهیز داشتند. هرگز رسول خدا(ص) را ندیدند كه پای خود را پیش همنشین خود دراز كند.

آن حضرت هرگز كلام كسی را قطع نمی كردند، بلكه گوش می دادند تا سخنش به پایان برسد. نزد دیگران آروغ نمی زدند، خنده آن حضرت تبسم بود و به حد قهقهه نمی رسید.

هنگام غذا خوردن بر سر سفره هم كه می نشستند، زانوان و قدم های خویش را جمع می كردند و همانند نمازگزار در حالت تشهد می نشستند.

رسول خدا (ص) با حوصله به حرف های دیگران گوش می دادند و زمانی هم كه سخن می گفتند، سخن خویش را با لبخند می آمیختند.

از نشانه های دیگر ادب نبوی، آراستگی هنگام حضور در جمع مسلمانان بود. وقتی می خواستند به مسجد بروند و یا در جمعی حاضر شوند، نگاه در آینه می كردند، سر و صورت خود را شانه زده و مرتب می كردند و خود را هم برای خانواده و هم برای اصحاب می آراستند و می فرمودند: خداوند دوست دارد كه بنده اش وقتی نزد برادرانش بیرون می آید، خود را برای آنان آماده و آراسته سازد.

عطر زدن و خوشبویی پیامبر نیز جلوه ای از ادب رفتاری آن حضرت در اجتماع مسلمین بود.

فراهنگ**1003**1588